In de Arbobalans 2016 wordt een actueel beeld gegevens van de arbeidsomstandigheden en werkgerelateerde gezondheid van werkenden en van het arbobeleid in bedrijven in Nederland.

Belangrijke conclusies:

• In 2015 bestaat de beroepsbevolking in Nederland uit 8,3 miljoen werkenden, waarvan 6,9 miljoen werknemers, 1 miljoen zzp’ers en ruim 300 duizend zelfstandigen met personeel.
• Het aandeel werknemers met een vast contract daalt van 81% in 2007 naar 75% in 2015.
• In 2016 worden kernbepalingen in de Arbowet meer nageleefd, zoals het hebben van een contract met een arbodienst, verzuimbeleid, preventiemedewerker en bedrijfshulpverlening. Alleen het percentage bedrijven met een RI&E is in 2016 (45%) lager dan in 2014 (47%).
• De door werknemers ervaren gezondheid is stabiel: 82% van de werknemers beoordeelt de eigen gezondheid als (zeer) goed. Nog geen 2% beoordeelt deze als slecht tot zeer slecht.
• In 2015 rapporteert 14% van de werknemers burn-outklachten.
• De duurzame inzetbaarheid is stabiel, de gemiddelde pensioenleeftijd neemt toe. Ca 40% van de bedrijven treft in 2014 maatregelen om langer door te werken. Het percentage bedrijven dat stimuleringsmaatregelen treft (bv scholing) blijft met 15% stabiel.
• Het ziekteverzuim is ca 4%. Gemiddeld verzuimen werknemers 1x per jaar. Wie verzuimt doet dat gemiddeld 15,7 werkdagen. Ongeveer de helft van het totaal aantal ziekteverzuimdagen in Nederland (al dan niet werkgerelateerd) houdt verband met klachten aan het bewegingsapparaat (27%), en psychische klachten, overspannenheid of burn-out (22%).
• Sectoren en branches waarin werknemers fysiek of mentaal belastend werk hebben, vallen op door een hoog verzuimpercentage. Het gaat om de sectoren gezondheidszorg, openbaar bestuur, bouw, vervoer, industrie, en onderwijs.
• Ziekteverzuim van werknemers met een vast dienstverband is bijna twee keer zo hoog als dat van werknemers met een tijdelijk contract. Ook uitzendkrachten en oproep-/invalkrachten hebben een relatief laag verzuim.
• In 2015 geeft 24% van de werknemers die hebben verzuimd aan dat de klacht bij hun laatste verzuimgeval deels of hoofdzakelijk aan het werk gerelateerd is.
• In 2015 lopen 211 duizend werknemers lichamelijk of geestelijk letsel op door een ongeval tijdens het werk. Dit is 3% van alle werknemers. Sectoren waarin veel ongevallen voorkomen zijn de bouw, industrie, horeca en vervoer.
• Beroepsziekten zorgen voor 5% van de ziektelast in Nederland. De categorieën beroepsziekten die zich in 2014 het meest voordoen zijn aandoeningen aan het bewegingsapparaat (1,7%) en psychische aandoeningen (1,4% van de totale werknemerspopulatie).
• Zzp’ers ondervinden minder werkdruk dan werknemers. Ook werken ze wat minder vaak aan een beeldscherm. Daarentegen hebben ze te maken met een hogere fysieke belasting, met name in de bouw. Gemiddeld verzuim zzp’ers minder dan werknemers met een vast dienstverband. Maar in sommige sectoren, zoals de handel, zakelijke dienstverlening en vervoer, verzuimen zzp’ers juist meer.
• Kosten van werkgerelateerd verzuim, arbeidsongeschiktheid en zorg bedragen ca 8 miljard euro per jaar.
• Vergeleken met de rest van Europa zijn de arbeidsomstandigheden (zowel psychosociaal als fysiek) relatief gunstig voor de Nederlandse werknemers. Nederlandse organisaties blijken vaker een specifiek budget te reserveren voor arbo-maatregelen.
• Panteia (2016) signaleert dat laagopgeleide werknemers diverse belemmeringen ervaren om hun duurzame inzetbaarheid te vergroten. Zo is er bijvoorbeeld bij hen sprake van scholingsangst en sprake van een gebrek aan basiscompetenties en een geringe bereidheid tot scholing. Onder werkgevers blijkt bovendien weinig ‘sense of urgency’ te bestaan om duurzame inzetbaarheid van laagopgeleide werknemers te stimuleren. Gebrek aan financiële middelen en gebrek aan doorstroommogelijkheden zijn daarnaast beperkende voorwaarden.
• In 2016 heeft 75% van de bedrijven een contract met een arbodienst en heeft 74% van de bedrijven een verzuimbeleid.
• Werknemers verzuimen het vaakst vanwege griep of verkoudheid: 44% van de laatste verzuimgevallen. Ook de twee andere soorten klachten die samengaan met kort verzuim, komen relatief vaak voor: klachten aan buik, maag of darmen en hoofdpijn.
• Werkgerelateerde verzuimgevallen blijken gemiddeld langer te duren dan niet werk-gerelateerde gevallen. Werkgerelateerd verzuim is relatief vaak terug te voeren op PSA.

Bron: TNO Monitor Arbeid- Arbobalans 2016