Leden login

Is meer autonomie voor werknemers een oplossing voor het almaar groeiende burn-outprobleem? Het advies tijdens de lopende ‘Week van de werkstress’ wordt in elk geval succesvol toegepast door een contentmarketingbureau in Tilburg.

Bij contentmarketingbureau Agency No9 zijn geen glijbanen te vinden en de werknemers zitten niet op een skippybal. Het is eigenlijk opvallend leeg in het glazen gebouw in Tilburg. Maar dat is nou juist de bedoeling, legt directeur Ronald de Snoo uit: ‘Wij geven onze werknemers veel vrijheid, op woensdag wordt er veel vanuit huis gewerkt en is het hier bijna uitgestorven.’ En juist daarom hebben zijn werknemer weinig last van werkstress, denkt hij.

In Nederland hadden in 2018 bijna 1,3 miljoen mensen burn-outklachten als gevolg van werkstress, blijkt uit onderzoek van TNO en CBS. De kosten voor werkgevers van stressgerelateerd verzuim bedragen inmiddels 2,8 miljard euro per jaar. Tal van zaken kunnen tot stress leiden: constant bereikbaar moeten zijn, 
de hele dag gebogen achter de computer zitten, nooit een complimentje van de leidinggevende krijgen, geleefd worden door je agenda en jezelf van deadline naar deadline slepen. Van de werkende Nederlanders heeft 44 procent het gevoel dat ze te weinig autonomie hebben op de werkvloer.

‘Werken aan doelen die je zelf hebt opgesteld voelt anders dan deadlines die van buitenaf zijn opgelegd’, stelt Dorothé van den Aker van Oval, brancheorganisatie voor duurzame inzetbaarheid. Ze is ook coördinator van de Week van de werkstress. ‘Door mensen vanaf het begin bij een proces te betrekken, voelt een flinke klus niet als iets dat je toegeschoven krijgt’, zegt Van den Aker over het geven van autonomie aan werknemers.

20-procentregel

Maar als werknemers de baas worden over hun eigen agenda, wordt er dan nog wel wat gedaan? Bij Google wordt gewerkt met de 20-procentregel. Ja, van maandag tot en met donderdag werk je die rapporten weg op je bureau, maar op vrijdag mag de werknemer zich afvragen: wat vind ik nou echt leuk? En daar worden de vruchten van geplukt: door werknemers tijd te geven om aan een eigen project kunnen werken, zijn bijvoorbeeld Android Wear en Google Now ontstaan. ‘Werkplezier zorgt dat mensen de werkdruk aankunnen. De vrijheid om je eigen werk en tijd in te delen, steun van je leidinggevende en ruimte voor ontwikkeling zijn belangrijk’, zegt Van den Aker.

Volgens Google Nederland neemt door hun 20-procentregel de stress af: ‘Uit een medewerkersonderzoek uit 2008 bleek dat degenen die 20 procent van hun tijd gebruikten voor speciale projecten, meestal gelukkigere medewerkers waren’, zegt Robert-Jan van Berckel, ‘people partner’ voor Google in Noord-Europa. ‘Het is bovendien een leuke manier om de eigen creativiteit te verkennen en nieuwe mensen te ontmoeten. Projecten die je zelf mag bepalen leveren doorgaans weinig stress en veel plezier op. Het zijn vaak onderwerpen waar een medewerker gepassioneerd over is.

Bij Agency No9, onderdeel van Van Spaendonck, krijgen werknemers de vrijheid om zichzelf te ontwikkelen en hun eigen tijd in te delen. Elke maandag komt het hele team samen op het kantoor in Tilburg en worden dagelijkse en wekelijkse doelen gesteld, leggen directeur Ronald de Snoo en studiocoördinator Paul te Kortschot uit. De rest van de week werken ze flexibel; zo zijn er woensdag maar een paar werknemers aanwezig en praat Te Kortschot mee via videochat. 

Van maandag tot en met donderdag werkt Te Kortschot aan de werkzaamheden die hij voor opdrachtgevers moet doen en vrijdag gebruikt hij voor zijn eigen ontwikkeling. Een beetje zoals de 20-procentregel van Google. ‘Doordat ik op vrijdag geen takenlijstje moet afwerken, ga ik veel meer ontspannen het weekend in.’

Geen harde scheiding

Er zijn uiteraard wel deadlines, want de opdrachtgever verwacht toch resultaat. Maar intern leggen ze die deadlines een paar dagen voor de harde deadline, zodat er minder stress van buitenaf komt. Daarnaast maakt iedereen op verschillende manieren tijd voor eigen projecten. Er wordt gekeken naar affiniteit en daarbinnen kunnen werknemers zelf bedenken wat ze willen doen. De Snoo: ‘In het verleden werd weleens verwacht dat je je eigen ontwikkeling in de avonduren of het weekend oppakte. Door dat nu vrij te laten heeft iedereen wel een moment gevonden om aan eigen projecten te werken.’

Er wordt hier niet verwacht dat je van 9 tot 5 achter je bureau zit. ‘Een collega gaat bijvoorbeeld van half 12 tot 1 uur sporten. Een andere rijdt voor de file naar huis en werkt thuis nog even door’, vertelt De Snoo. Er wordt hier dan ook niet verlangd naar het recht om onbereikbaar te zijn. ‘Ik pak ’s avonds nog weleens m’n laptop erbij. Ik zie het niet eens als echt werk, maar meer als mijn interessegebied. Als je iets werkgerelateerds op tv ziet ’s avonds zap je toch ook niet weg? Dit is niet voor mensen die een harde scheiding willen tussen werk en privé’, aldus Te Kortschot.

Is het gevaar hierbij niet dat je altijd aan moet staan? De Snoo: ‘Er worden na werktijd nog wel dingen aan elkaar gevraagd, maar alleen als iemand anders niet verder kan. We hebben het nooit zo expliciet besproken, maar volgens mij vindt niemand het erg om ’s avonds op de bank even een berichtje te beantwoorden.’ Te Kortschot geeft toe dat hij wel altijd gelijk reageert op verzoekjes van zijn collega’s. ‘Ronald zegt soms: je kunt ons chatsysteem ook even uitzetten en een paar uur op één ding focussen.’

Misbruik

Wordt er geen misbruik gemaakt van die vrijheid? Vertrouwen in elkaar is de sleutel, vertelt De Snoo. ‘Voorheen was het not done als je overdag ging sporten. Nu krijg ik ’s nachts weleens een appje van iemand: ‘Ik begin morgen wat later want het is iets te gezellig geworden gisteravond.’ Dat kan ik wel waarderen, want ik weet dat ze hun werk wel gedaan krijgen.’

De werknemer wordt een ondernemer, is De Snoos credo. En de leidinggevende is meer een coach. ‘De mensen hier gaan niet zitten wachten tot ik ze een klus geef, en andersom ga ik ook niet over iemands schouder meekijken.’ Te Kortschot: ‘Als je het gevoel hebt dat alles je van boven wordt opgelegd, werkt dat niet motiverend. We werken geen to-dolijstje af en daardoor wordt iedereen creatiever.’

Hoe zit het met die mensen die zeggen dat ze niet functioneren zonder deadlines? ‘Er is een verschil tussen gezonde en ongezonde stress. Het is wel degelijk zo dat gezonde stress je creatief en productief kan maken, ook de deadlines die daarbij komen kijken’, aldus Van den Aker van Oval. ‘Sommige werknemers hebben juist baat bij duidelijke kaders.’

Te veel vrijheid

Universitair hoofddocent Anja van den Broeck van de KU Leuven doet onderzoek naar motivatie en welzijn van werknemers. Vrijheid is goed, zegt ze, maar vrijheid betekent voor iedereen wat anders. ‘De een kiest graag zijn werkplek, de ander liever het onderwerp van zijn taken.’ De krachtigste vorm van motivatie komt uit projecten die je belangrijk en waardevol vindt. ‘Maar of je die zelf kiest of de opdracht van bovenaf komt, dat maakt dan minder uit.’ Als je zelf mag kiezen is de kans uiteraard wel groter dat het iets is dat dicht bij je staat, stelt Van den Broeck.

Meer autonomie voor de werknemer is een mes dat aan twee kanten snijdt, stelt Wendelien van Eerde, universitair hoofddocent leiderschap en management aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Als mensen geen autonomie ervaren kan dat veel stress opleveren, maar te veel autonomie en helemaal geen structuur kan ook stressvol zijn.’

Er is zeker zoiets als te veel vrijheid, benadrukt ook Van den Broeck. ‘Vrijheid geven is iets anders dan zeggen: doe maar wat. Vooral in een groep gaat het dan al snel van autonomie naar chaos.’

Bron: Ciska Schippers, Volkskrant